ks. Artur Lipka Kościół katolicki w Polsce można podzielić na kilka szczebli administracyjnych. Najwyższy szczebel to Stolica Apostolska z siedzibą w Watykanie, która sprawuje pieczę nad Kościołem na całym świecie, a kolejny to Polski Episkopat Katolicki. Jest to związek biskupów diecezjalnych, którego zadanie stanowi koordynowanie działań biskupów, a także reprezentowanie ich wobec Watykanu oraz polskiego rządu. Gromadzi on biskupów diecezjalnych, pomocniczych, seniorów i koadiutorów. Podział administracyjny Kościoła jest oczywiście bardziej złożony i można wyróżnić jeszcze inne, mniejsze jednostki, spośród których każda ma swoją funkcję. Największy Kościół katolicki w kraju to Kościół rzymskokatolicki, lecz istnieją także katolickie Kościoły wschodnie (greckokatolicki, neounicki oraz ormiański). Omówione zostaną jednak jednostki tworzące najpopularniejszy Kościół katolicki obrządku łacińskiego. Co warto o nich wiedzieć?
Metropolie
Kolejny duży szczebel administracyjny w zestawieniu to metropolie. Są one tworzone przez kilka diecezji (jedną archidiecezję i tzw. sufraganie). Kościół w Polsce liczy 14 metropolii. To metropolia białostocka, częstochowska, gdańska, gnieźnieńska, katowicka, krakowska, lubelska, łódzka, poznańska, przemyska, szczecińsko-kamieńska, warmińska, warszawska oraz wrocławska. Metropolie nazywa się inaczej prowincjami kościelnymi, na ich czele stoi arcybiskup metropolita, który zarządza też archidiecezją.
Diecezje i Archidiecezje
Diecezje, nazywane biskupstwami, to podstawowe jednostki kanoniczne Kościoła, na czele których stoi właśnie biskup. Obejmują one określony obszar geograficzny. W Polsce funkcjonuje 41 diecezji. Biskup współpracuje z prezbiterami i wiernymi tworząc w ten sposób Kościół partykularny. Kościół w konkretnej diecezji należy do Kościoła powszechnego oraz lokalnego. Zmiana granic kraju po II Wojnie Światowej skutkowała tym, że część obecnej Rzeczypospolitej Polskiej do 1972 roku nie miała własnych struktur diecezjalnych, tylko administratury apostolskie. Obecna liczba diecezji pozostaje aktualna od 2004 roku.
Dekanaty
Dekanaty są pododdziałami diecezji obejmującymi ich określoną część. Podlegają one władzy proboszcza dekanatu. W Polsce działa 1135 dekanatów. Dekanat jest na ogół tworzony przez około 10 parafii – stąd wywodzi się jego nazwa. Podział diecezji na dekanaty ma na celu przede wszystkim usprawnienie pracy duszpasterskiej. Dzięki nim możliwe jest np. sprawne organizowanie spowiedzi przedświątecznych czy przygotowywanie nauk przedmałżeńskich. Dekanat odpowiada za rozwijanie poradnictwa duszpasterskiego, przewodniczenie akcjom charytatywnym, zamkniętym rekolekcjom oraz pielgrzymkom.
Parafie
Parafie to najmniejsze jednostki administracyjne Kościoła. Obejmują one określoną część dekanatu i podlegają władzy proboszcza parafialnego. Liczba parafii w Polsce to 10 361. Według koncepcji teologicznych parafia to określona wspólnota wiernych. Proboszczowi mogą pomagać księża wikariusze, kapelani oraz rezydenci. Centralny ośrodek życia parafii stanowi kościół parafialny (farny). Powstanie tej instytucji było związane z popularyzacją chrześcijaństwa na terenach wiejskich. W parafiach, poza świętami obchodzonymi przez cały Kościół katolicki, organizuje się uroczystość odpustową obchodzoną w dniu wspomnienia jej patrona bądź w najbliższą niedzielę po tym dniu. W zależności od parafii może to być jedna lub kilka uroczystości w ciągu roku – ich liczba nie jest stała. Do źródeł finansowania jednostki zaliczają się m.in. datki i darowizny od wiernych. Za specjalny typ parafii uchodzą kolegiaty pozostające pod opieką kapłana-kolejarza. Odpowiada on za opiekę duchową nad wiernymi.
Kościół katolicki w Polsce posiada również wiele organizacji i instytucji, w tym seminaria kształcące księży, katolickie szkoły i uniwersytety, zakony i zgromadzenia zakonne, organizacje charytatywne, a także organizacje i ruchy świeckie. Wszystkim przewodniczy biskup bądź arcybiskup diecezji.
